Tijdens de recente DUST-consortiumbijeenkomst in Katowice, Polen, organiseerden we een forum om te pleiten voor het bevorderen van een rechtvaardig transitiebeleid in de Silezische steenkoolregio's. De discussie vond plaats in het Pools met vertegenwoordigers van een reeks belanghebbenden: lokale gemeentehuizen, Poolse mijnbouwbedrijven, mijnwerkersvakbonden en lokale NGO's die met gemeenschappen samenwerken. De commentaren concentreerden zich op de besluiten van de regering om de laatste mijn eind 2025 te sluiten, met een gepland exitproces dat bedoeld was om de noodzakelijke sociaal-economische voorbereiding te bieden. Tijdens de sessie werden veel perspectieven gedeeld, waarbij de cruciale betrokkenheid van gemeenschappen en hun vertegenwoordigers bij de beleidsontwikkeling werd benadrukt. Empowerment dat regionale identiteiten respecteert en zich richt op het ontwikkelen van gedeelde visies voor de toekomst is de sleutel tot een rechtvaardige en constructieve transitie.
Tijdens de dynamische en soms ontroerende discussie werden veel gedachten en perspectieven gedeeld. Enkele van de belangrijkste punten uit het gesprek worden hieronder samengevat.
De werkelijke kosten van de transitie: economie en cultuur
Centraal in alle discussies over transities in de regio staan de verwachte effecten. Er werd besproken dat op het besluitvormingsniveau de meeste overwegingen zich richten op economische kosten. Voor veel panelleden is dit het belangrijkste punt, en sommigen beweren dat naar verwachting 70.000 mensen hun baan zullen verliezen als gevolg van dit soort duurzaamheidsverschuivingen. Omdat de industrie een belangrijke werkgever is in Oost-Europa, rijst de vraag wat er met grote bevolkingsgroepen zal gebeuren als er sluitingen plaatsvinden. NGO-vertegenwoordigers in Silezië zijn van mening dat dit de onlangs werklozen in de richting van een extremere politieke vertegenwoordiging zou kunnen duwen. Velen begrijpen de urgentie van transities niet, en het transitieproces op het gebied van veerkracht is ook niet voorbereid op het beantwoorden van de simpele vraag wat er met hen en hun gezinnen zal gebeuren. Dit zou kunnen leiden tot steun van veel politieke partijen die alomvattend klimaatbeleid ter bescherming van hun levensonderhoud verwerpen. En als er niets verandert, wat zijn dan de kosten? Vertegenwoordigers van lokale gemeentehuizen herinnerden het panel aan de schoolsluitingen in 2020 als gevolg van schadelijke luchtvervuiling. Het voortbestaan van schadelijke industrieën moet ook als onhoudbaar worden beschouwd voor de gezondheid van het lokale milieu en de lokale bevolking. Voor velen in het panel is de kwestie van verandering een kwestie van erfenis. Mijnbouw in Silezië is een hoeksteen van de lokale cultuur. De plotselinge sluiting van mijnen in de regio zal vragen oproepen die verder gaan dan wat te doen met de overblijfselen van de zware industrie. het zal het culturele erfgoed en de sociale structuren bedreigen van alle mensen die afhankelijk zijn van de mijnbouw in de regio.
Lessen uit eerdere bedrijfssluitingen
Voor veel paneldeelnemers was het belangrijkste uitgangspunt voor wat er met deze transitie zou kunnen gebeuren de sluiting van andere mijnen en de sluiting van andere industriële sectoren in de regio om verschillende redenen. De beleidsmakers van de groep dachten na over hoe weinig economische steun er was verleend tijdens eerdere mijnsluitingen, vooral in de herscholingsgebieden van kleinere steden. Ze voerden aan dat dit anders zou moeten zijn in de stedelijke centra van Katowice, waarbij ze vooral wezen op de steun van de universiteit, maar uitten hun bezorgdheid over hoe dit er in andere kleinere steden in de regio uit zou kunnen zien. Het is van cruciaal belang dat vertegenwoordigers van de mijnwerkersvakbonden nadenken over hoe eerdere sluitingen plaatsvonden. In andere gevallen leidde de sluiting van industriële fabrieken tot snel banenverlies, wat leidde tot de vernietiging van de zin van het leven in de getroffen gebieden en, als gevolg daarvan, tot een stijging van de criminaliteitscijfers. Het zal lang duren voordat de gemeenschap en kansen in deze gebieden zijn hersteld, wat de noodzaak van adequate voorbereiding bij het sluiten van mijnen in Silezië onderstreept.
Voor wie zijn duurzaamheidstransities bedoeld?
Omdat er zoveel op het spel stond in de context van de veranderende industrieën in Silezië, kwamen tijdens de paneldiscussie onvermijdelijk bredere vragen naar voren. Er zijn vragen geweest van vertegenwoordigers van de mijnbouw over voor wie de transitie eigenlijk bedoeld is. Voor veel panelleden gaat de transitie over het koolstofarm maken van de economie, wat door lokale gemeenschappen wordt gezien als het resultaat van een impact op het milieu die in de media wordt afgeschilderd als slechts een wereld verderop. Dichter bij huis zijn de implicaties wellicht minder duidelijk, omdat er weinig tijd is om de samenstelling van verschillende lokale gebieden en de verschillende ervaringen van transities te begrijpen. Vakbondsfunctionarissen gaven commentaar op hoeveel mijnwerkers zich als dieren voelen en worden gebruikt als proefpersonen voor medische experimenten, zonder te weten hoe hun toekomst er eventueel uit zou kunnen zien. Vertegenwoordigers van lokale overheden in het panel bevestigden dat de transitie inclusief moet zijn, vooral gezien de beschikbaarheid van alternatieve technologieën om schadelijke industrieën te vervangen. In veel reacties werd echter vermeld dat sleutelactoren niet betrokken zijn bij de uitvoering van het transitiebeleid. Mijnbouwbedrijven hebben geen recht op transitiefondsen en hun ideeën voor hervorming van de industrie worden zelden gehoord. De grootste vakbonden van Polen nemen helemaal niet deel aan de transitiebesprekingen en zeggen dat ze het niet eens zijn met de volledige sluiting van de mijnen. Voor sommige panelleden is het een discussie over timing, en zij twijfelen aan de bereidheid van Polen als natie om van de ene op de andere dag steenkool op te geven.
De status van deelname in Silezië
Ondanks degenen die het er misschien niet mee eens zijn, gaan de transities in de regio door en is er een grote behoefte aan effectieve overleg- en participatieprocessen. In het panel zijn vragen gerezen over wie bij deze betrokkenheid betrokken zou moeten worden, die verder gaan dan de vragen die al bekend zijn bij de lokale autoriteiten. Velen die door de veranderingen zullen worden getroffen, beschikken niet over een adequate vertegenwoordiging, en sommigen benadrukten het belang van het ontwikkelen van geschikte instrumenten om deze groepen te lokaliseren en ermee in contact te komen. Lokale overheidsfunctionarissen zeiden dat ze een goed begrip hadden van wat gemeenschapsbetrokkenheid betekent en dat ze over robuuste outreach-systemen beschikten. Op dezelfde manier gaven vertegenwoordigers van NGO's aan dat bewoners zelf kennis hebben over hoe ze de dienstverlening kunnen hervormen, maar mogelijk niet over de vaardigheden beschikken om door een complex landschap van veranderend beleid te navigeren. De tijd nemen om gemeenschappen in staat te stellen zichzelf te vertegenwoordigen, kan een manier zijn om de stem te versterken van degenen die getroffen worden door duurzaamheidstransities. Sommige panelleden suggereerden dat deze steun en het vergroten van de kansen van de basis in nieuwe industrieën ertoe zullen leiden dat gemeenschappen op eigen kracht zullen overstappen van steenkool, maar de kennis en capaciteit moeten aanwezig zijn. De kwestie van de belangstelling van de gemeenschap voor participatieve processen blijft echter bestaan. Vertegenwoordigers van lokale overheden wezen erop dat de belangstelling van de deelnemers voor de consultatieprocessen laag was en dat de bevolking zich meer zorgen maakte over de reeds zichtbare gevolgen voor hun leven, zoals overstromingen, dan over veranderingen die ze pas in de toekomst zouden ervaren. Ontoereikende informatiesystemen en een gebrek aan toekomstvoorspellingen kunnen tot meer verwarring leiden, omdat burgers hun eigen verwachtingen naar voren brengen in plaats van besluitvormers te ontmoeten om te begrijpen wat er waarschijnlijk zal veranderen en hoe zij zich moeten voorbereiden. De kern van het DUST-project is het ontwikkelen van duidelijke en effectieve methoden om dit te doen, om (zoals een deelnemer het uitdrukte) “slecht advies, wat erger is dan geen advies” te voorkomen.
De paneldiscussie op onze consortiumbijeenkomst in Katowice benadrukte het mozaïek van identiteiten, verhalen, ervaringen en perspectieven op de transitie naar duurzaamheid in Silezië. Ze inspireerden projectpartners om hard te werken aan de ontwikkeling van effectieve strategieën om gemeenschappen en besluitvormers met elkaar te verbinden en plaatsgebonden beleid te bevorderen dat samen met de minst betrokken gemeenschappen werd ontwikkeld. Volg ons op sociale media om op de hoogte te blijven van projectontwikkelingen en bekijk onze regionale casestudypagina's om te zien wat er in uw regio gebeurt.