Postępy w II RFLL w Katowicach

Artwork by Małgorzata Rybak, Ooze Architects & Urbanists

Dyskusja podczas drugiego Regionalnego Laboratorium Przyszłościowej Wiedzy o Literaturze (RFLL) w Katowicach ujawniła dwie odmienne, choć powiązane ze sobą wizje przyszłości subregionu katowickiego. Jeden odzwierciedla kontynuację obecnych trendów i ograniczeń – prawdopodobne przyszłości – podczas gdy drugi odzwierciedla nadzieje i transformacyjne aspiracje lokalnych społeczności – pożądane przyszłości . Choć historie te różnią się tonem i wynikiem, wszystkie skupiają się na trzech kluczowych kwestiach: transformacji energetycznej, edukacji oraz tożsamości i jakości życia w regionie.

Transformacja energetyczna i dywersyfikacja gospodarcza

Transformacja energetyczna przyszłości będzie prawdopodobnie powolna, nierówna i w dużym stopniu zależna od bodźców zewnętrznych. Przedsiębiorstwa górnicze spodziewają się jedynie częściowej modernizacji swojego sektora, który w dużym stopniu opiera się na siłach rynkowych i zapewnia jedynie ograniczoną dywersyfikację gospodarczą. Osoby starsze uważają fundusze UE za istotny czynnik zmian. Tymczasem interesariusze instytucjonalni wskazują, że wysokie koszty i kurczenie się siły roboczej poważnie hamują tempo i skalę zmian gospodarczych.

Jednak wizja przyszłości z perspektywy uczestników przedstawia się inaczej. Przewiduje ona dynamiczną, napędzaną innowacjami transformację, która gwarantuje zarówno bezpieczeństwo energetyczne, jak i zdywersyfikowaną gospodarkę. Tutaj członkowie najmniej dotkniętych społeczności (LEC) i przedstawiciele instytucji opowiadają się za wykorzystaniem lokalnych zasobów, takich jak woda i metan z zamkniętych kopalni. Pomogłoby to zwiększyć niezależność energetyczną regionu i długoterminową zrównoważoność.

Szkolenie i doskonalenie zawodowe personelu

Edukacja robi wyraźną różnicę. Najbardziej prawdopodobnym scenariuszem jest to, że kraj nie będzie w stanie nadążyć za zmianami na rynku pracy. Ta nierównowaga budzi obawy, że młodzi ludzie w regionie nie są dobrze przygotowani do pracy w nowych sektorach. Osłabiłoby to jeszcze bardziej konkurencyjność i zwiększyło nierówności społeczne.

Z drugiej strony, w przyszłości edukacja będzie traktowana jako katalizator ożywienia regionalnego. Wszystkie grupy – górnicy, starsi i młodzież – dostrzegają jego przemieniającą moc. Górnicy podkreślają potrzebę zdobywania nowych umiejętności, starsi pracownicy domagają się szkoleń praktycznych, a młodzi ludzie domagają się programów szkoleniowych dostosowanych do potrzeb zmieniającej się gospodarki. Z tego punktu widzenia edukacja nie jest tylko adaptacyjna, ale także strategiczna i stymulująca.

Tożsamość regionalna, wpływ społeczny i warunki życia

Obawy przed utratą tożsamości i społecznymi kosztami tej transformacji pozostaną wysokie w przewidywalnej przyszłości. Młodzież i instytucje ostrzegają przed upadkiem dziedzictwa kulturowego związanego z górnictwem i ciężkim przemysłem. Osoby starsze i pracownicy są szczególnie zaniepokojeni losem małych społeczności, którym grozi wyludnienie i marginalizacja ekonomiczna w związku z zamykaniem kopalń węgla i spadkiem liczby miejsc pracy.

Jednak pożądana przyszłość traktuje te wyzwania jako szanse. We wszystkich grupach występuje silne pragnienie poprawy warunków życia. Górnicy marzą o przyszłości, w której lokalne społeczności pomagają w budowaniu nowych gałęzi przemysłu, jednocześnie poprawiając jakość mieszkań i infrastruktury rekreacyjnej. Starsi proponują budowę zjednoczonego „megamiasta” poprzez integrację metropolitalną. Dla młodych ludzi sukces oznacza życie w regionie tętniącym życiem, otwartym na nowe możliwości.

Różnica między prawdopodobną a pożądaną przyszłością jest znacząca, lecz nie nie do pokonania. Podczas gdy jeden z nich wskazuje na bezwład systemowy i zagrożenia społeczne, drugi nakreśla plan działania oparty na lokalnym aktywizmie, innowacyjności i wspólnych ambicjach. Rozmowa będzie kontynuowana w trzeciej edycji RFLL, gdzie wizje te zostaną włączone do politycznych oświadczeń dla regionu katowickiego.